Nota: Seslerin yüksekliklerini (incelik/kalınlık) ve sürelerini göstermeye yarayan işaretlerdir.
Müziğin alfabesini, yani notaları öğrenmek için çeşitli çalışmalar yapmak gerekir:
Solfej: Notaları adlarıyla, sesleriyle ve süreleriyle okumaya denir.
Bona: Notaları sadece adları ve süreleriyle okumaya denir.
Müziği tek başına notalar oluşturmaz. Müzik eserleri, notaların zamansal organizasyonu ile anlam kazanır:
Ritim: En geniş anlamında, müziğin zaman içinde akışına denir.
Solfej çalışmaları notaların seslerini öğrenmemizi, bona çalışmaları notaların ritmik değerlerini öğrenmemizi sağlar.
Birçok müzikal gelenekte birden fazla değişik sesi aynı anda duyarız. Özellikle klasik batı müziğinde en az üç farklı sesten oluşan akorların oluşumu ve bu akorların yürüyüşleri (progression) armoniyi oluşturur. Bu metotta temel armoni bilgilerini belli bir seviyeye kadar işleyeceğiz.
Şimdi müziğin alfabesini öğrenmek için en temel bilgilerden başlayalım:
Porte (Dizek) (ing. staff): Müziğin yazıya dökülmesi için kullanılan ilk araç portedir. Beş paralel çizgi ve dört aralıktan oluşur. Notalar portedeki çizgilerin hem üstüne hem de aralarına yazılabilir. Portedeki notalar daha yukarı yerleştirildikçe, sesler tizleşir.
Anahtar(Açkı) (ing. clef): Anahtar portenin temel elemanıdır. Portenin başına yerleştirilir. Notaların adlandırılmasını sağlar.
Sol Anahtarı: Portenin alttan ikinci çizgisinden başlayarak çizilir. İkinci çizginin üzerindeki nota Sol adını alır. Sol anahtarı insan sesiyle yaklaşık frekanslarda ses veren enstrümanlar için kullanılır. Keman, gitar, flüt, bağlama, kaval, ud gibi enstrümanların notaları Sol anahtarı kullanılarak yazılır.
Fa Anahtarı: Portenin üstten ikinci çizgisinden başlayarak çizilir. Üstten ikinci çizginin üzerindeki nota Fa adını alır. Fa anahtarı pes frekanslardaki sesleri yazmak için kullanılır. Bu sesleri Sol anahtarıyla göstermek çok fazla ek çizgi kullanımı gerektireceğinden, pes frekanslarda ses veren bas gitar, çello, kontrbas, piyano (sol el) gibi enstrümanların notalarının yazımı için Fa anahtarı kullanılır.
Do Anahtarları : En yaygın türleri portenin alttan üçüncü ve dördüncü çizgilerine konur ve konuldukları çizgiye yazılan notalar "Do" adını alır. Do anahtarı orta frekanstaki sesleri göstermek için kullanılır. Viyola gibi çalgıların notalarının yazımı için Do anahtarı kullanılır. En yaygın kullanılan Do anahtarları tenor ve alto anahtarlarıdır:
Nota: Seslerin yüksekliklerini (incelik/kalınlık) ve sürelerini göstermeye yarayan işaretlerdir. Hem Latin harfleriyle hem de aşağıda gösterildiği gibi hecelerle yazılır.
Oktav: Aynı ismi taşıyan iki ses arasındaki sekiz notalık aralığa oktav (sekizli) denir. İsimleri bir olan bu notaların yükseklik dereceleri ayrıdır.
Ritim
En geniş anlamında ritim, müziğin zaman içinde akışına denir.
Vuruş (ing. beat)
Bir şarkıya el ya da ayak vurarak eşlik ettiğimizde aslında o şarkının vuruşlarını veririz. Vuruş, müziği eşit zaman aralıklarına bölen düzenli ve tekrar eden birimlerdir. Vuruşlar bazı müziklerde (rock müziği, marşlar vs.) çok güçlüdür ve rahatlıkla hissedilir. Bazı müziklerde ise (bazı çağdaş klasik batı müziği örnekleri) belirsizdir.
Örneğin 'Daha Dün Annemizin' şarkısını ele alalım:
Daha
Dün An
nemi
zin
Kolla
rında
Yaşar
ken
|
|
|
|
|
|
|
|
| işaretlerinin her biri bir vuruşu temsil etmektedir.
Nota Değerleri
Nota işaretleri, notaların sürelerine göre farklılık gösterir. Her bir notanın uzunluğunu vuruş sayısıyla ölçeriz. Aşağıdaki tabloda notaların kaç vuruş oldukları yani değerleri gösterilmiştir:
Notaların değerlerini vuruşlarla anlayabiliriz. Bir vuruşu ayağımızla vurduğumuzu düşünelim. Bir vuruş, ayağımızın aşağı inişi ve yukarı çıkışıyla ikiye bölünmüş olur. Böylelikle farklı nota değerlerinin vuruşları şöyle olur:
-Birlik Nota:
-İkilik Nota:
-Dörtlük nota:
-Sekizlik Nota:
Not: Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi, iki adet sekizlik nota yan yana gelirse yukarıdan iliştirilen bir çizgiyle birleştirilebilirler. Bu durum iki adetten daha fazla sekizlik notalar için de geçerlidir.
-Onaltılık Nota:
Not: Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi, iki adet onaltılık nota yan yana gelirse yukarıdan iliştirilen bir çizgiyle birleştirilebilirler. Bu durum iki adetten daha fazla sekizlik notalar için de geçerlidir. Örneğin yukarıdaki tabloda dört adet onaltılık nota birleştirilmiştir.
Sus Değerleri
Parça içerisinde enstrümanın ya da vokalistin sustuğu yerler sus (es) işaretleriyle gösterilir. Notalarda olduğu gibi her bir susun uzunluğunu da vuruş sayısıyla ölçeriz. Aşağıdaki tabloda susların kaç vuruş oldukları yani değerleri gösterilmiştir:
Bağ
Bir notanın nota değerini uzatmak için bağ kullanılabilir. Eğer yan yana duran iki nota, aynı sesi veriyorsa ve bağ işaretiyle birbirlerine bağlı ise, birinci nota ikinci notanın nota değeri kadar uzar.
Örnek 1:
Bu örnekte 4 vuruş değerinde La notası, 1 vuruş değerinde La notasına bağ işareti ile bağlanmıştır. Böylelikle La notası 5 vuruş uzunluğunda çalınacaktır.
Örnek 2:
Bu örnekte 2 vuruş değerinde La notası, 1/2 (yarım) vuruş değerinde La notasına bağ işareti ile bağlanmıştır. Böylelikle La notası 2,5 vuruş uzunluğunda çalınacaktır.
Örnek 3:
Bu örnekte 1 vuruş değerinde La notası, 1/4 vuruş değerinde La notasına bağ işareti ile bağlanmıştır. Böylelikle La notası 1,25 vuruş uzunluğunda çalınacaktır.
Nokta
Yanına konulduğu nota ve sus işaretlerinin sürelerini değerinin yarısı kadar uzatan işarettir.
Kulak Çalışması
Solfej: Notaları adlarıyla, sesleriyle ve süreleriyle okumaya denir.
Do Majör Gamı Üzerindeki Sesler: Kulak çalışmasına başlamak için ilk çalışmalarda Do Majör gamını merkez alacağız. Bu gam üzerindeki aralıkları öğreneceğiz (metodun ilerleyen kısımlarında Do majör gamı ve armonik yapısı ayrıntılı olarak incelenecektir). Bunu yapmak için bir yandan alıştırmalar yaparken, bir diğer yandan da popüler diyebileceğimiz melodileri ezberleyeceğiz.
1. Alıştırma:
Öncelikle Do Majör gamını aşağıdaki gibi çıkıp ineceğiz. Başlangıç sesi olarak Do notasını klavyenizden ya da iyi akortlanmış enstrumanınızdan verin. Sonra çalarak ve söyleyerek aynı anda aşağıdaki notaları okuyun. Bir sonraki aşamada ilk sesten sonra çalmadan doğru sesleri vermeye çalışın. Tiz Do'ya ulaşınca verdiğiniz ses ile doğru Do'yu karşılaştırın.
